สวัสดีครับทุกท่าน ในตอนที่ 5 นี้ เรื่องแรกที่อยากแบ่งปัน คือ ที่มาของชื่อแม่น้ำ "เจ้าพระยา" ว่ามาจากไหน เนื่องจากระหว่างที่อ่านเรื่องการขุดคลองลัดอยู่นั้น ในเว็บไซต์มีข้อมูลที่แสดงค่อนข้างมากคือ การถกเถียงเรื่องชื่อของแม่น้ำเจ้าพระยา ว่ามีที่มาอย่างไร มีการกล่าวถึงเจ้าพระยา 4 ท่าน หรือเรียกว่า "สี่เจ้าพระยา" ก็ตกไปเพราะเป็นเรื่องแต่งขึ้นมา แต่ที่เป็นไปได้มากที่สุด คือ วิธีการเรียกปากแม่น้ำที่ลงสู่ทะเล แล้วนำมาใช้เป็นชื่อเรียกของแม่น้ำแทน เช่น บริเวณทางออกของแม่น้ำบางปะกง เป็นอำเภอบางปะกง จึงเรียกว่า "แม่น้ำบางปะกง" หรือเช่นทุกวันที่ที่ใช้กันอยู่ คือ แม่น้ำท่าจีน แม่น้ำแม่กลอง
ส่วนของแม่น้ำเจ้าพระยานั้น ปากทางออกทะเล ในอดีตเรียกว่า "บางเจ้าพระยา" จึงเรียก "ปากน้ำบางเจ้าพระยา" ปรากฎในสนธิสัญญาที่ไทยทำกับฝั่งเศษในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ ที่มิสเตอร์ลาลูแบร์ เรียกแม่น้ำนี้ว่า "แม่น้ำบางเจ้าพระยา" และกลายเป็น "แม่น้ำเจ้าพระยา" เช่นทุกวันนี้ หลังจากที่ได้อ่านค้นคว้าเรื่อง การขุดคลองลัดแม่น้ำเจ้าพระยา มาสักระยะหนึ่ง ส่วนตัวพบเรื่องน่าสนใจเพิ่มมาอีก 3 เรื่อง ซึ่งหลังจบตอนนี้แล้ว ผมขอไปพิมพ์บทละคร "กด-หมาย" ต่อให้ครบอีก 4 ตอน (ตอนที่ 5-8) ซึ่งเกี่ยวข้องกับคดีความที่ตัวผมถูกฟ้องศาล อันเนื่องจากออกมาเปิดโปงการโกงสิทธิ์คนพิการที่สร้างความเสียหายถึงปีละมากกว่า 1.5 พันล้านบาท จากนั้นผมจะกลับมาพิมพ์บทความเกี่ยวกับ "การค้าและการเงิน" ของสมัยโบราณ เพราะยิ่งอ่านยิ่งค้นยิ่งน่าสนใจครับ
กลับมาที่การขุดคลองครั้งที่ 4-5 ในแม่น้ำเจ้าพระยา ที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางเดินของแม่น้ำเจ้าพระยา สำหรับผมที่อ่านมาหลายบทความ และเห็นประจักษ์เชิงกายภาพ เราจะพบว่า การขุดคลองครั้งที่ 4 ในสมัยพระเจ้าท้ายสระ คือ การขุด "คลองลัดอ้อมเกร็ด" และการขุด "คลองลัดโพธิ์" ซึ่งต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 1 กลับให้มีการถมคลองลัดโพธิ์ เนื่องจากมีการกัดเซาะของแม่น้ำจนขยายคววามกว้างของคลองเพิ่มมากขึ้น จนถึงปัจจุบันที่ในสมัยรัชกาลที่ 9 ที่ท่านทรงทำเป็น "ประตูระบายน้ำคลองลัดโพธิ์"
ส่วนตัวนั้นเห็นว่า ชัดเจนมากว่าเป็นเรื่องของ "น้ำเค็ม" จากทะเลที่ดันขึ้นไปด้านบนถึงจังหวัดปทุมธานี ส่งผลกระทบกับระบบเกษตรกรรมในอดีต เพราะปัจจุบันเรายังคงประสบปัญหาเรื่องนี้อยู่ ที่ทราบเรื่องนี้เพราะว่า บริเวณลำน้ำเจ้าพระยาช่วงกระทรวงพาณิชย์ มีนิคมน้ำแข็งซึ่งต้องใช้น้ำดิบจากแม่น้ำเจ้าพระยามาผลิตเป็นน้ำแข็งชนิดต่างๆ อยู่เกือบ 20 โรงงาน มักประสบปัญหาเรื่องน้ำกร่อยในช่วงหน้าแล้งของทุกปีที่น้ำเค็มหนุนขึ้นมา ตรงนี้เหตุผลโดยรวมส่วนหนึ่งอาจเกิดจากในอดีตมีการขุดคลองลัดหลายคลอง จนน้ำเค็มสามารถหนุนขึ้นมาได้สูงและเร็วขึ้น ได้อย่างเสียอย่างเป็นธรรมดา เพราะในอดีตการค้าขายที่ต้องล่องเรือไปถึงพระนครกรุงศรีอยุธยา ต้องพยายามให่ร่นระยะทางใช้เวลาให้น้อยที่สุด
ระหว่างอ่านค้นคว้า พบว่ามีการตั้งกระทู้กันเรื่อง ทำไมคลองลัดเกาะเกร็ด ถึงไม่ขยาย และแม่น้ำสายเก่าไม่ตื้นเขิน ซึ่งผมอ่านแล้วเห็นว่าน่าสนใจจึงนำมาแบ่งปันในบทความนี้ โดยภาพรวมวิเคราะห์กันไว้ว่า ในสมัยพระเจ้าท้ายสระ การขุดคลองอ้อมเกร็ด แนวการขุดเลยระยะทางตรงของกระแสน้ำไปแล้ว ทำให้กระแสน้ำยังคงไหลไปในทิศทางเดิม กระแสน้ำจึงไม่กัดเซาะแรงจนเปิดแนวคลองให้กว้างกลายเป็นแม่น้ำแทน อีกทั้งระยะทางที่แม่น้ำสายเก่าอ้อม ก็ไม่ไกลเกินไป ต่างจากคลองขุดอื่นๆ ที่ลัดระยะทางยาวพอสมควร สุดท้ายอีกเหตุผลหนึ่งที่มีการให้เหตุผลกันไว้คือ เรื่องของระยะเวลาที่ผ่านมา การขุดคลองอ้้อมเกร็ดและคลองลัดโพธิ์ ที่มีเวลาห่างกันมากกว่า 100 ปี หรือสื่อความหมายว่า อีก 100 ปีข้างหน้า บริเวณคลองลัดอ้อมเกร็ดก็จะมีขนาดความกว้าง ค่อยๆ กว้างขึ้นเอง
สำหรับคลองลัดโพธิ์ มีระบบประตูระบายน้ำ ซึ่งรัชกาลที่ 9 ของเราทุกคนท่านมีดำริให้ปรับคลองลัดโพธิ์เป็นประตูระบายน้ำ ตรงนี้สุดยอดมากๆ ครับ ดังนั้นคงหมดคำถามกับคลองขุดนี้ไปเลยครับ ยังแอบนึกไปเล่นๆ ว่า หากหลลายๆ จุดของแม่น้ำเจ้าพระยาที่ในอดีตเคยเป็นเส้นทางเก่า แล้วมีการทำประตูน้ำแบบคลองลัดโพธิ์ ผมคิดว่าจะมีประโยชน์หลายอย่างเช่น การระบายน้ำสะอาดเข้าคลองอ้อมต่างๆ ไปยังคูคลองต่างๆ หรือการแก้ปัญหาเรื่องน้ำเค็มดันขึ้นสูในช่วงหน้าแล้ว เพราะเดิมธรรมชาติก็มีทั้งวิธีหน่วงน้ำ และรักษาสมดุลลน้ำในตัวอยู่แล้ว หากจะเร่งหรือฝืนธรรมชาติ ก็น่าจะสามารถควบคุมได้ เช่น "โครงการพระราชดำริ คลองลัดโพธิ์" ที่ทั้งง่ายแต่เคารพธรรมชาติ ของรัชกาลที่ 9 ครับ
ครบแล้วครับการบทความของคลองลัดทั้ง 5 คลองที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนเส้นทางเดิมของแม่น้ำเจ้าพระยา
ถึงแม้ว่า คลองลัดเกร็ดน้อย จะมีความแตกต่างจากคลองลัดในอดีตที่ไม่ไดด้เกิดปรากฎการณ์ขยายความกว้างของคลองจนใหญ่เท่าแม่น้ำ แต่ก็เป็นเส้นทางที่นิยมใช้แทนแม่น้ำสายเก่าไปแล้วเรียบร้อยโรงเรียนเกาะเกร็ดไป ส่วนคลองลัดโพธิ์ก็พิเศษตรงกลายเป็นคลองลัดที่มีประตูระบายน้ำที่มีการควบคุมการปิด-เปิด แทน
สำหรับตอนที่ 6 เป็นต้นไปนั้น ผมจะนำเรื่องที่ได้อ่านแล้วสนใจมาแบ่งปันนะครับ เรื่องการค้า-การเงิน ในอดีตของอาณาจักรไทยครับ
ข้อมูลอ้างอิง:
ภาพถ่ายแม่น้ำเจ้าพระยา:
ส่วนของแม่น้ำเจ้าพระยานั้น ปากทางออกทะเล ในอดีตเรียกว่า "บางเจ้าพระยา" จึงเรียก "ปากน้ำบางเจ้าพระยา" ปรากฎในสนธิสัญญาที่ไทยทำกับฝั่งเศษในสมัยสมเด็จพระนารายณ์ ที่มิสเตอร์ลาลูแบร์ เรียกแม่น้ำนี้ว่า "แม่น้ำบางเจ้าพระยา" และกลายเป็น "แม่น้ำเจ้าพระยา" เช่นทุกวันนี้ หลังจากที่ได้อ่านค้นคว้าเรื่อง การขุดคลองลัดแม่น้ำเจ้าพระยา มาสักระยะหนึ่ง ส่วนตัวพบเรื่องน่าสนใจเพิ่มมาอีก 3 เรื่อง ซึ่งหลังจบตอนนี้แล้ว ผมขอไปพิมพ์บทละคร "กด-หมาย" ต่อให้ครบอีก 4 ตอน (ตอนที่ 5-8) ซึ่งเกี่ยวข้องกับคดีความที่ตัวผมถูกฟ้องศาล อันเนื่องจากออกมาเปิดโปงการโกงสิทธิ์คนพิการที่สร้างความเสียหายถึงปีละมากกว่า 1.5 พันล้านบาท จากนั้นผมจะกลับมาพิมพ์บทความเกี่ยวกับ "การค้าและการเงิน" ของสมัยโบราณ เพราะยิ่งอ่านยิ่งค้นยิ่งน่าสนใจครับ
กลับมาที่การขุดคลองครั้งที่ 4-5 ในแม่น้ำเจ้าพระยา ที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงทางเดินของแม่น้ำเจ้าพระยา สำหรับผมที่อ่านมาหลายบทความ และเห็นประจักษ์เชิงกายภาพ เราจะพบว่า การขุดคลองครั้งที่ 4 ในสมัยพระเจ้าท้ายสระ คือ การขุด "คลองลัดอ้อมเกร็ด" และการขุด "คลองลัดโพธิ์" ซึ่งต่อมาในสมัยรัชกาลที่ 1 กลับให้มีการถมคลองลัดโพธิ์ เนื่องจากมีการกัดเซาะของแม่น้ำจนขยายคววามกว้างของคลองเพิ่มมากขึ้น จนถึงปัจจุบันที่ในสมัยรัชกาลที่ 9 ที่ท่านทรงทำเป็น "ประตูระบายน้ำคลองลัดโพธิ์"
 |
| ภาพถ่ายทางอากาศบริเวณคลองอ้อมเกร็ด |
ระหว่างอ่านค้นคว้า พบว่ามีการตั้งกระทู้กันเรื่อง ทำไมคลองลัดเกาะเกร็ด ถึงไม่ขยาย และแม่น้ำสายเก่าไม่ตื้นเขิน ซึ่งผมอ่านแล้วเห็นว่าน่าสนใจจึงนำมาแบ่งปันในบทความนี้ โดยภาพรวมวิเคราะห์กันไว้ว่า ในสมัยพระเจ้าท้ายสระ การขุดคลองอ้อมเกร็ด แนวการขุดเลยระยะทางตรงของกระแสน้ำไปแล้ว ทำให้กระแสน้ำยังคงไหลไปในทิศทางเดิม กระแสน้ำจึงไม่กัดเซาะแรงจนเปิดแนวคลองให้กว้างกลายเป็นแม่น้ำแทน อีกทั้งระยะทางที่แม่น้ำสายเก่าอ้อม ก็ไม่ไกลเกินไป ต่างจากคลองขุดอื่นๆ ที่ลัดระยะทางยาวพอสมควร สุดท้ายอีกเหตุผลหนึ่งที่มีการให้เหตุผลกันไว้คือ เรื่องของระยะเวลาที่ผ่านมา การขุดคลองอ้้อมเกร็ดและคลองลัดโพธิ์ ที่มีเวลาห่างกันมากกว่า 100 ปี หรือสื่อความหมายว่า อีก 100 ปีข้างหน้า บริเวณคลองลัดอ้อมเกร็ดก็จะมีขนาดความกว้าง ค่อยๆ กว้างขึ้นเอง
 |
| ทิศทางไหลของแม่น้ำเปรียบเทียบกับแนวขุดคลองลัดอ้อมเกร็ด |
 |
| บริเวณคลองลัดโพธิ์ ที่ปัจุบันเป็นประตูระบายน้ำ ตามพระราชดำริของรัชกาลที่ 9 |
สำหรับคลองลัดโพธิ์ มีระบบประตูระบายน้ำ ซึ่งรัชกาลที่ 9 ของเราทุกคนท่านมีดำริให้ปรับคลองลัดโพธิ์เป็นประตูระบายน้ำ ตรงนี้สุดยอดมากๆ ครับ ดังนั้นคงหมดคำถามกับคลองขุดนี้ไปเลยครับ ยังแอบนึกไปเล่นๆ ว่า หากหลลายๆ จุดของแม่น้ำเจ้าพระยาที่ในอดีตเคยเป็นเส้นทางเก่า แล้วมีการทำประตูน้ำแบบคลองลัดโพธิ์ ผมคิดว่าจะมีประโยชน์หลายอย่างเช่น การระบายน้ำสะอาดเข้าคลองอ้อมต่างๆ ไปยังคูคลองต่างๆ หรือการแก้ปัญหาเรื่องน้ำเค็มดันขึ้นสูในช่วงหน้าแล้ว เพราะเดิมธรรมชาติก็มีทั้งวิธีหน่วงน้ำ และรักษาสมดุลลน้ำในตัวอยู่แล้ว หากจะเร่งหรือฝืนธรรมชาติ ก็น่าจะสามารถควบคุมได้ เช่น "โครงการพระราชดำริ คลองลัดโพธิ์" ที่ทั้งง่ายแต่เคารพธรรมชาติ ของรัชกาลที่ 9 ครับ
ครบแล้วครับการบทความของคลองลัดทั้ง 5 คลองที่ส่งผลต่อการเปลี่ยนเส้นทางเดิมของแม่น้ำเจ้าพระยา
- ครั้งที่ 1 การขุด "คลองลัดบางกอก" กว่า 500 ปี ในสมัยสมเด็จพระไชยราชาธิราช
- ครั้งที่ 2 การขุด "คลองลัดเกร็ดใหญ่" กว่า 450 ปี ในสมัยสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม
- ครั้งที่ 3 การขุด "คลองลัดเมืองนนท์" กว่า 400 ปี ในสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททอง
- ครั้งที่ 4 การขุด "คลองลัดเกร็ดน้อย" กว่า 300 ปี ในสมัยสมเด็จพระเจ้าท้ายสระ
- ครั้งที่ 5 การขุด "คลองลัดโพธิ์" กว่า 300 ปี ในสมัยสมเด็จพระเจ้าท้ายสระ
ถึงแม้ว่า คลองลัดเกร็ดน้อย จะมีความแตกต่างจากคลองลัดในอดีตที่ไม่ไดด้เกิดปรากฎการณ์ขยายความกว้างของคลองจนใหญ่เท่าแม่น้ำ แต่ก็เป็นเส้นทางที่นิยมใช้แทนแม่น้ำสายเก่าไปแล้วเรียบร้อยโรงเรียนเกาะเกร็ดไป ส่วนคลองลัดโพธิ์ก็พิเศษตรงกลายเป็นคลองลัดที่มีประตูระบายน้ำที่มีการควบคุมการปิด-เปิด แทน
สำหรับตอนที่ 6 เป็นต้นไปนั้น ผมจะนำเรื่องที่ได้อ่านแล้วสนใจมาแบ่งปันนะครับ เรื่องการค้า-การเงิน ในอดีตของอาณาจักรไทยครับ
พิมพ์เมื่อ 29 มกราคม 2563
ข้อมูลอ้างอิง:
- หนังสือสารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน เล่มที่ 33 เรื่อง 3 คลอง/ คลองขุดในประเทศไทย http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=33&chap=3&page=t33-3-infodetail03.html
- ประวัติจังหวัดปทุมธานี http://www.pathumthanitourist.com/th/2015-08-02-14-00-29/2015-08-24-04-44-31.html
- ความเป็นมาของจังหวัดปทุมธานี http://www.pathumthanitourist.com/th/2015-08-02-14-00-29/48-2015-Aug-24-02-32-39/191-2015-aug-24-02-58-34.html
- ข้อมูลแม่น้ำเจ้าพระยา วิกิพีเดีย https://bit.ly/2Tr8J1t
- บทความ "คลองลัดเจ้าพระยา" https://www.thairath.co.th/content/124803
- รายนามพระมหากษัริย์ไทย https://bit.ly/2NwHE9n
- บทความ "เมื่อพันปีที่แล้ว กรุงเทพฯ และ 6 จังหวัดเคยเป็นทะเลมาก่อน" https://menmen-aboutwater.blogspot.com/2016/10/6.html // http://paipibat.com/?p=3493
- บทความ "อดีตที่ไม่มีกรุงเทพฯ และอนาคตที่ ‘อาจ’ ไม่มีอีกครั้ง" https://bit.ly/30resWG
- ประวัติความเป็นมา วิถีชีวิตสายน้ำเจ้าพระยา http://www.pathumthanitourist.com/th/2015-08-02-14-00-29/48-2015-Aug-24-02-32-39/191-2015-aug-24-02-58-34.html
- ประวัติแม่น้ำเจ้าพระยา http://www.thaimtb.com/cgi-bin/viewkatoo.pl?id=67687
- บทความ "ทวาราวดี เส้นทางสายปริศนาแห่งโลกโบราณ" http://oknation.nationtv.tv/blog/voranai/2007/05/29/entry-4
- บทความ "ทะเลโบราณและที่ตั้งชุมชนสมัยทวาราวดี" http://u-thongnews.blogspot.com/2014/07/blog-post_20.html
- กระทู้ "ทำไมอยุธยาถึงเป็นเมืองท่าสำคัญ ทั้งๆที่เรือต้องเสียเวลาวกเข้าอ่าวไทย ไม่ได้เป็นทางผ่านเหมือนสิงคโปร์" http://paipibat.com/?p=3493
- บทความ 238: "เส้นทางคู่ขนานที่มาบรรจบกัน" ตอนที่ 68: พาครอบครัวทัวร์ทำบุญรับปีใหม่อิงประวัติศาสตร์ 2563 เมื่อ 1 ม.ค.63 https://preedanoikendezu.blogspot.com/2017/11/21.html
- บทความ/กระทู้ ในพันทิพย์ "กรมท่า การค้า และบทบาททางทะเล สมัยอยุธยา ธนบุรี" https://pantip.com/topic/37094845
- บทความ "จากโล้สำเภา ถึงเรื่องราวลับเรือสำเภาฝรั่งสมัยกรุงศรีอยุธยา" https://www.thairath.co.th/news/auto/review/1247781
- กระทู้ "ทำไมแม่น้ำสายเก่าที่เกาะเกร็ด จึงไม่ค่อยตื้นเขินคอดลงแบบคลองอ้อมนนท์ คลองบางกอกใหญ่/น้อย" https://pantip.com/topic/37148870
- บทความ "ทำไมชื่อแม่น้ำเจ้าพระยา" https://www.silpa-mag.com/history/article_24618
- บทความ "คลองลัดโพธิ์ พระอัจฉริยะภาพรัชกาลที่ 9 ประยุกต์วิทย์-ธรรมชาติ แก้น้ำท่วมยั่งยืน" https://www.matichon.co.th/court-news/news_1258608
ภาพถ่ายแม่น้ำเจ้าพระยา:
- http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book=33&chap=3&page=t33-3-infodetail03.html
- http://www.thaimtb.com/cgi-bin/viewkatoo.pl?id=67687
- https://www.thairath.co.th/news/auto/review/1247781
- http://www.sb.ac.th/linkthai/taewprabad1/sec01p08.html
- http://thaimtb.com/forum/viewtopic.php?f=116&t=87844
- https://pantip.com/topic/37148870
